6 Şubat’ta meydana gelen Kahramanmaraş merkezli iki büyük deprem, 11 ilde yıkıma yol açarken, binlerce insanın hayatını kaybetmesine neden oldu. Depremde pek çok araç da enkaz altında kalarak hasar gördü. Ağır hasarlı bu araçlar, bir süredir dolandırıcıların radarında…
Dolandırıcılar, depremde hasar gören araçları satın alıp şase numaralarını söküyor, çalıntı veya yurt dışından kaçak yollarla getirilen araçlara monte ederek birçok vatandaşı mağdur ediyor. Uzmanlar son aylarda piyasada şase numarası değiştirilmiş birçok aracın tespit edildiğini söylüyor. Bu dolandırıcılık yöntemi kısaca ‘change’ (İngilizce değiştirme) olarak adlandırılıyor.
Uygun fiyatla satışa sürülen bu araçları alanlar dolandırıcıların tuzağına düşmüş oluyor.
Peki ‘change’ yapılmış araçları satın almak ne gibi riskler taşıyor?
Dolandırıcıların oyununa gelmemek için nelere dikkat etmek gerekiyor?
Hasar kaydı, ağır hasar kaydı, hurda, pert gibi ifadeler ne anlama geliyor?
Bunun gibi pek çok soruyu otomobillerle ilgili çalışmalarıyla tanınan EBS Analiz ve Otomotiv Yönetim Danışmanlığı Genel Müdürü Erol Şahin‘e sorduk.
En son Mersin’de ağır hasarlı araçların motor ve şase numaralarını başka araçlara uyarladıkları iddia edilen şüphelilerin yakalanması için çalışma başlatıldı. Asayiş Şubesi ekipleri, yaklaşık 6 ay süren teknik ve fiziki takip sonucu change yöntemiyle trafiğe çıkarılan araçların satılarak haksız kazanç elde edildiğini belirledi. Ekipler, operasyon kapsamında 22 şüpheliyi yakaladı.
‘ARAÇ ALIMLARINDA SIKLIKLA TEMEL KURALLAR İHLAL EDİLİYOR’
Erol Şahin, artan dolandırıcılıklarla ilgili, “Maalesef toplum olarak bedava peynirin fare kapanında olduğu gerçeğini, yaşadığımız yüzlerce örneğe rağmen hâlâ öğrenememiş olmamız çok üzücü…” dedi ve ekledi:
“Araç alım esnasında özellikle piyasa altı uygun fiyatlı araç alımlarında sıklıkla temel kurallar ihlal edilerek işlem yapılıyor. Sonu da bu şekilde dolandırıcılıkla bitiyor. Vatandaşlara tavsiyem, araç alımlarında mutlaka tedbirli olsunlar. Bu konuda da ekspertiz ön plana çıkıyor. Özellikle hafif hasarın hangi parçalarda ve yerlerde olduğu çok önemli. Çünkü piyasada bulunan birçok araç bu sınıfta yer alıyor.”
“Bu araçları alırken güvenilir bir yerde mutlaka detaylı ekspertiz yaptırılmalı” diyen Erol Şahin, “Noterde işlem esnasında bilgiler kontrol edilmeli ve ödemeler Türkiye Noterler Birliği Güvenli Ödeme Sistemi’ne yapılmalı. Ağır hasarlı araçlardan uzak durulmalı…” dedi.
Fotoğraflar: iStock
‘İKİNCİ EL PİYASASINDA CHANGE YÖNTEMİ SIKLIKLA KULLANILIYOR’
Dolandırıcıların izlediği change yöntemiyle ilgili de önemli bilgilerin altını çizen Erol Şahin, “Change araç, öncesinde çalınmış veya herhangi bir sebeple değiştirilmiş olan, genellikle motor numarası ve şase numarası üzerinde değişiklik yapılarak satışa sunulan araçlar için kullanılan genel bir ifade… İkinci el piyasasında talebin yükseldiği dönemlerde change araçlarla sıkça karşılaşılıyor. Bu araçlardan uzak durmak gerekiyor. Güvenilir bir ekspertizde tüm bu işlemler rahatlıkla anlaşılır” dedi.
Change araçların ciddi bir suç olduğunu da söyleyen Şahin, “Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 157’nci maddesi gereğince dolandırıcılık suçunun temel şeklinden ceza alınması halinde, bir yıldan beş yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar adli para cezası uygulanıyor. Change araç suçunu işleyen kişilerin ceza yargılamasında TCK madde 158/1 kapsamında nitelikli dolandırıcılık suçundan cezalandırılması halinde ise üç yıldan 10 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar adli para cezasına hükmü veriliyor. Ayrıca söz konusu fiili işleyen kişiler, resmî belgede sahtecilik suçundan iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılabilir” ifadelerini kullandı.
Kocaeli’de yaşayan Fatih Mehmet Gündüz de otomobil dolandırıcılarına parasını kaptıranlardan… Yaşadıklarını İHA’ya anlatan Gündüz, “490 bin TL karşılığında aracımı satın aldım. Araç, muayene ve eksperden geçmişti. Dört ay sonra change olduğu şüphesiyle Emniyet Müdürlüğü’nden gelip aracımızı İstanbul Teknik Üniversitesi’ne götüreceklerini söylediler. Aracım incelendikten sonra yurt dışından geldiği ve change olduğu ortaya çıktı. Şase numarası Hatay’da enkaz altında kalmış pert bir araca aitmiş. Aracıma el koyuldu. Mağdurum ve başkalarının aynı şeyi yaşamamasını istiyorum” ifadelerini kullandı.
‘AĞIR HASARLI ARAÇLAR, CAN GÜVENLİĞİ BAKIMINDAN KULLANIMA UYGUN DEĞİL’
Piyasada ağır hasar kaydı olan çok fazla araç bulunuyor. İkinci el araç arayışında olanlar son dönemde bu araçlara çok ilgi gösteriyor. Peki ‘hasar kaydı’ ve ‘ağır hasar kaydı’ arasında nasıl farklar var? Satın alırken nelere dikkat etmek gerek?
“‘Hasar kaydı ile ağır hasar kaydı aynı mıdır?’ sorusu ikinci el araç arayışında olanların zihnini sıkça meşgul eder. Hasar kaydı ve ağır hasar kaydı aynı şey değildir” diyen Erol Şahin, “İki kayıt arasındaki en temel fark; hasar kaydında aracın tamir masraflarının araç değerinin yüzde 70’inin altında kalması, pert yani ağır hasarlı araçlarda ise yüzde 70’in üzerine çıkmasıdır” dedi. Şahin, şu bilgilerin altını çizdi:
“Pert kaydı olan araçların hasar kaydı olan araçlardan en büyük farkı, onarılan aracın hem ekonomik açıdan hem de can güvenliği bakımından kullanıma pek uygun olmamasıdır. Ayrıca hasar kaydı olan araçlara sigorta şirketleri tarafından kasko poliçesi yapılırken, pert kaydı olan araçlar için kasko poliçesi sigorta şirketleri tarafından sınırlanabilir. Özetle ağır hasarlı araçların trafikten çekilmesi daha doğrudur.”
‘HASAR KAYDI VE PERT KAYDI SORGULAMASININ BİRDEN FAZLA YOLU VAR’
Hasar kaydı ve pert kaydı sorgulaması yapmanın birden fazla yolu olduğunu da söyleyen Erol Şahin, “İlk ve en ulaşılabilir yol, e-Devlet sistemi üzerinde Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi bölümündeki hasar kaydı sorgulama ekranıdır. Bu hizmeti kullanarak yalnızca kendi üzerinize kayıtlı araçların hasar kaydı sorgusunu yapabilirsiniz. Satın almayı düşündüğünüz araçların kayıtlarını sorgulamak için ise Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi internet sitesinden faydalanabilirsiniz” dedi.
HURDA İLE PERT ARASINDAKİ FARK NEDİR?
“Halk arasında hasarlı araçlar hurda ya da pert olarak adlandırılsa da söz konusu durumlar sigortacılıkta ‘ağır hasarlı’ veya ‘tam hasarlı’ olarak ifade ediliyor” diyen Erol Şahin, “Ağır hasarlı olan araçlar gerekli onarımın ve bakımın yapılmasının ardından tekrar trafiğe çıkabiliyor. Ancak tam hasarlı olan araçlar için ‘hurda belgesi’ düzenleniyor. Hurda araçlar bir daha trafiğe çıkamıyor” dedi.
TAMİR EDİLMİŞ HAVA YASTIKLI ARAÇLARA DİKKAT!
Tamir edilmiş hava yastıklı araçlar sıklıkla karşımıza çıkıyor. Emniyet kemeri fişekleri de hasar sonrası değiştirilerek kullanılıyor. Bunlar nasıl riskler barındırıyor?
Erol Şahin, “Tamir edilmiş hava yastıklı araçlar, yasal olarak alınabilir ve satılabilir. Ancak tamirin hangi şartlarda ve kimler tarafından yapıldığı çok önemli… Yani yetkili ve ehil ellerde yapıldığının bilinmesi gerekir ki bu da çok zor bir karardır. O nedenle olabildiğince emin olmadan bu tür araçların alınması risklidir. En doğru hareket orijinal şekilde değiştirilmiş hava yastığı ve emniyet kemeri kullanımıdır. Aksi takdirde kazalarda hiçbir koruyuculuğu olmayacaktır” ifadelerini kullandı.
